1η ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2008

Άγιος Βασίλειος

Ο Μ. Βασίλειος γεννήθηκε το 330 μ.Χ., ενώ πέθανε σε ηλικία 49 ετών το 379. Ο Φωστήρ -όπως αποκαλείται- της Καισαρείας δογμάτισε για το 'Aγιο Πνεύμα, για τις σχέσεις μεταξύ των Προσώπων της Αγίας Τριάδος. Το σημαντικό και πρωτόγνωρο, ακόμη και για την φιλοσοφία, είναι ότι για πρώτη φορά ο Μ. Βασίλειος ταύτισε την υπόσταση με το πρόσωπο. Μέχρι τότε το πρόσωπο σήμαινε το προσωπείο, την μάσκα που χρησιμοποιούσε ο ηθοποιός για να παίξει έναν ρόλο, δηλαδή το πρόσωπο ήταν ένα επίθεμα του όντος.

Ο Μ. Βασίλειος σπούδασε στην Αθήνα αρχαία ελληνική φιλοσοφία. Αγάπησε την φύση και έκανε στις επιστολές του υπέροχες περιγραφές του τοπίου στο οποίο μόναζε δίπλα από τον ποταμό Ίρι.

Εκτός από θεωρητικός Θεολόγος και επιστήμονας, ήταν και μεγάλος μεταρρυθμιστής. Ενδιαφερόταν για τους δούλους, τους πτωχούς, για την ελάφρυνση της φορολογίας του λαού, για τις αδικίες που υφίσταντο διάφοροι άνθρωποι, διοργάνωσε την φιλανθρωπία. Είναι ο θεμελιωτής των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων. Το σπουδαιότερο είναι ότι ο Μ. Βασίλειος έκανε όλο αυτό το έργο της φιλανθρωπίας, δείχνοντας το προσωπικό του παράδειγμα, αφού, ενώ ήταν εύπορος, έδωσε όλη την περιουσία του σε όσους είχαν ανάγκη. Μάλιστα όταν πέθανε είχε ως μόνα περιουσιακά στοιχεία ένα τρίχινο ράσο και λίγα βιβλία.

Η κοινωνική προσφορά του σε συνδυασμό με την αγάπη του, την εξυπνάδα του και τις θαυματουργικές του επεμβάσεις φαίνεται και στο περιστατικό σύμφωνα με το οποίο υπάρχει η παράδοση της Βασιλόπιττας. Όταν ο άγιος Βασίλειος ήταν Επίσκοπος στην Καισάρεια, ο Έπαρχος της Καππαδοκίας πήγε με να εισπράξει φόρους. Οι κάτοικοι φοβισμένοι ζήτησαν την προστασία του προστάτη τους.

"Σάς προτρέπω ευθύς, να μου φέρει έκαστος ό,τι πολύτιμο αντικείμενο έχει" είπε εκείνος. Μάζεψαν πολλά δώρα, και βγήκαν μαζί με τον Δεσπότη τους οι κάτοικοι να προϋπαντήσουν τον Έπαρχο. Ήταν όμως τέτοια η εμφάνιση και η πειθώ του Μ. Βασιλείου, που ο Έπαρχος καταπραΰνθηκε, χωρίς να θελήσει να πάρει τα δώρα. Γύρισαν πίσω χαρούμενοι, κι ο άγιος Βασίλειος πήρε να τους ξαναδώσει τα τιμαλφή. Η επιστροφή βέβαια δεν ήταν εύκολη, διότι είχαν προσφερθεί πολλά όμοια αντικείμενα, δαχτυλίδια, νομίσματα κ.λπ. Ο Βασίλειος τότε σκέφθηκε ένα ξεχωριστό τρόπο: Διέταξε να κατασκευαστούν το βράδυ μικρές πίτες, και μέσα σε κάθε μια από αυτές έβαλε και από ένα πολύτιμο αντικείμενο. Την επόμενη μέρα έδωσε και από μια πίτα σε κάθε ένα από τους κατοίκους της Καισάρειας. Από τότε, λέει η παράδοση, κάθε στη γιορτή του Αγίου Βασιλείου κάνουμε κι εμείς πίτες και βάζουμε μέσα νομίσματα.

Santa Claus - Father Christmas - Kris Kringle - Saint Nicholas - Sinterklaas - La Befana - Interclass

• Στην Ολλανδία για παράδειγμα, ο Sinterklaas πλέει με ένα πλοίο και φτάνει στις 6 Δεκέμβρη στον προορισμό του. Κουβαλάει ένα μεγάλο βιβλίο όπου φαίνονται τα παιδιά που είχαν καλή συμπεριφορά κατά τη διάρκεια του χρόνου. Αυτά ανταμείβονται με δώρα, ενώ τα «κακά» παιδιά τα παίρνει ο βοηθός του, ο Zwarte Piet (Black Peter).
• Στην Γερμανία, ο Saint Nicholas επίσης ταξιδεύει με ένα βοηθό που είναι γνωστός ως Knecht Ruprecht, Krampus, ή Pelzebock, κι έρχεται με ένα σάκο στην πλάτη του και με ένα ραβδί. Τα καλά παιδιά παίρνουν ένα δώρο και τα κακά τιμωρούνται με μερικές ραβδιές.
• Στην Ιταλία, η La Befana είναι μια καλή μάγισσα που ντύνεται στα μαύρα και φέρνει δώρα στα παιδάκια στις 6 Ιανουαρίου, στα Επιφάνεια. Σε πολλές ισπανικές χώρες και αποικίες, όπως το Πουέρτο Ρίκο, το Μεξικό και η Νότια Αμερική τα παιδιά περιμένουν τους τρεις Βασιλείς να τους φέρουν τα χριστουγεννιάτικα δώρα.
• Στην Γαλλία, ο Father Christmas ή Pere Noel φέρνει τα δώρα στα παιδάκια. Η Ελβετία έχει τον Christkindl ή Christ Child που κουβαλάει δώρα. Σε κάποιες πόλεις περιμένουν το Θείο Βρέφος και σε άλλες το Christkindl είναι ένα αγγελούδι-κοριτσάκι που έρχεται από τον ουρανό φέρνοντας δώρα.
• Στις Σκανδιναβικές χώρες γιορτάζουν με ένα καλικάντζαρο, που ονομάζεται julenisse ή juletomte και κουβαλάει δώρα.
• Στην Αγγλία, ο Father Christmas, είναι μια πιο αυστηρή και λεπτή εκδοχή του Santa Claus και φέρνει δώρα.
• Στην Βόρεια Αμερική είναι ο παχουλός Santa Claus που επιμένει να τραντάζεται με το "Ho Ho Ho" και πετάει με ένα έλκηθρο που τραβάνε οχτώ τάρανδοι και παραδίδει δώρα στα παιδιά όλου του κόσμου.

Ο π. Σταμάτης Σκλήρης μιλά για την αγιογραφία στον Ιερό Ναό του Προφήτη Ηλία στην Καστέλλα

Ο πατήρ Σταμάτης Σκλήρης γεννήθηκε στον Πειραιά το 1946. Σπούδασε Ιατρική (1971) και Θεολογία (1976) στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Παρακολούθησε μαθήματα Τέχνης και Ιστορία της Τέχνης στο Παρίσι και στο Βελιγράδι. Εχει μελετήσει την τοιχογραφία της εποχής των Παλαιολόγων στα βυζαντινά μνημεία του 14ου αιώνα. Εχει δημοσιεύσει μελέτες θεωρίας και κριτικής της τέχνης σε διάφορα καλλιτεχνικά και θεολογικά περιοδικά. Το 1979 χειροτονήθηκε ιερέας και από τότε υπηρετεί ως εφημέριος στην ενορία Κοιμήσεως Θεοτόκου Βούλας, στην Αθήνα. Το 1986 οργάνωσε Εργαστήριο Βυζαντινής Αγιογραφίας στο Ιδρυμα Γουλανδρή-Χορν. Δίνει διαλέξεις πάνω σε θέματα θεολογίας και αισθητικής της βυζαντινής εικόνας. Εχει λάβει μέρος σε διάφορες ομαδικές και ατομικές εκθέσεις (Γκαλερί «Ζυγός», 1991 και 1994, στην Αθήνα· «Salon d' Automne», 1992 και 1993· «Salon des artistes francais», 1993 στο Παρίσι). Ως ζωγράφος έχει δημιουργήσει προσωπικό ύφος, το οποίο προέρχεται από σύνθεση της παραδοσιακής με τη σύγχρονη τέχνη.



Για την άνετη παρακολούθηση της ταινίας, είναι απαραίτητη σύνδεση Adsl και Windows Media Player 10

«Λυπηρό» Τέμπλου με την Παναγία

«Λυπηρό» Τέμπλου με την Παναγία
από τη Συλλογή Λάτση στη Μυριόβιβλο με

Προλογικό σημείωμα του Βυζαντινολόγου Sir Steven Runciman στον κατάλογο «Μετά το Βυζάντιο», Φεβρουάριος 1996.

ΦΩΤΗΣ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ

Ο ΦΩΤΗΣ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ
ΚΑΙ Η ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

Διαβάστε στη Μυριόβιβλο το κείμενο του Νίκου Ζία

Δείτε στο eikastikon εικόνες από το έργο του μεγάλου δημιουργού

Παρουσίαση του Προγράμματος Πολιτιστικών Θεμάτων στο χώρο του Σχολείου

Την Τετάρτη 16 Μαίου 2007, στη διάρκεια της πολιτιστικής ημέρας, παρουσιάστηκαν στους καθηγητές και στους μαθητές του Γενικού Λυκείου Προαστίου και του Γυμνασίου Προαστίου Καρδίτσας, τα αποτελέσματα του προγράμματος Πολιτιστικών Θεμάτων, με θέμα "Η Βυζαντινή εικονογραφία ως πολιτιστική κληρονομιά, στις Εκκλησίες του Δήμου Σελλάνων".
Οι υπεύθυνοι καθηγητές του προγράμματος, κ. Αλέξανδρος Γκίκας και ο Διευθυντής του Λυκείου κ. Νικόλαος Μουζιούρας και οι μαθητές της Α΄ Λυκείου, που υλοποίησαν το πρόγραμμα, παρουσίασαν τους στόχους και τους σκοπούς του προγράμματος. Ανέλυσαν τον τρόπο υλοποίησης και αναφέρθηκαν ιδιαίτερα στη χρησιμοποίηση διαδικτυακών συνεργατικών εργαλείων και στην εμπειρία την οποία αποκόμισαν από το πρόγραμμα. Τέλος, κάλεσαν όλους τους μαθητές να επισκεφτούν τον ιστοχώρο (blog) το οποίο δημιούργησαν για να παρουσιάσουν, μέσω του Διαδικτύου, την εργασία τους σε ολη την εκπαιδευτική και όχι μόνο, κοινότητα.
Στο τέλος της ημερίδας, απονεμήθηκαν στους μαθητές του προγράμματος, από το Διευθυντή του Γενικού Λυκείου Προαστίου, αναμνηστικά διπλώματα συμμετοχής στο πρόγραμμα.

Επίσκεψη στα Μετέωρα

Στις 19 Απριλίου 2007, η Α τάξη του Γενικού Λυκείου Προαστίου επισκέφτηκε, σε ημερήσια εκπαιδευτική επίσκεψη, τους Ιερούς βράχους των Μετεώρων.

Στην Ιερά μονή του αγίου Στεφάνου, οι μοναχές, οι οποίες ασχολούνται με την εικονογραφία, στο εργαστήρι της μονής, εξήγησαν στους μαθητές τα χαρακτηριστικά και τις ιδιότητες της Βυζαντινής εικονογραφίας.

Στην ιερά Μονή του Μεγάλου Μετεώρου, επισκεφτήκαμε τους χώρους της Μονής, θαυμάσαμε τα εξαίσια δείγματα της Βυζαντινής εικονογραφίας με τα οποία είναι λειτουργικά διακοσμημένο το καθολικό της Μονής.

Εν κατακλείδι, η εκπαιδευτική επίσκεψη στα Μετέωρα, έδωσε απαντήσεις και στοιχεία στους μαθητές για τη Βυζαντινή εικονογραφία.

Οι συγκεντρώσεις μας

Οι συναντήσεις της ομάδας μας γίνεται στο εργαστήριο Φυσικών Επιστημών του σχολείου μας, αφού εκεί υπάρχουν τα αναγκαία για την εργασία μας.

Η Α τάξη του Λυκείου Στον υπολογιστή

Με τον βιντεοπροβολέα και τη γιγαντοοθόνη σε χρήση

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΙΚΟΝΑ

Κάθε αναπαράσταση η ομοίωμα ενός υλικού αλλού αντικειμένου με τη χρησιμοποίηση της ζωγραφικής, της πλαστικής, της τέχνης του κεντήματος λέγεται εικόνα του αντικειμένου. Ο όρος όμως εικόνα έχει επικρατήσει για την αναπαράσταση στιγμών της ζωής και της δράσης των μεγάλων εκκλησιαστικών μαρτυριών και αγίων, καθώς και η απεικόνιση με την τέχνη της προσωπογραφίας τους. Η ύπαρξη εικόνων και η κατασκευή τους χάνετε στα βάθη των αιώνων. Ο πρωτόγονος άνθρωπος απεικόνιζε με τα λιγοστά μέσα που είχε στην διάθεση του, διάφορες παραστάσεις της καθημερινής του ζωής που τον είχαν εντυπωσιάσει. Από αυτήν την προσπάθεια του ξεκίνησε και ένα από τα πρώτα είδη γράφεις, η εικονογραφική γραφή. Πάρα πολλές εικόνες της εποχής εκείνης έχουν σωθεί ως τα σήμερα στο εσωτερικό των σπηλαίων τον πρωτόγονων οικισμών. Η πρώτη όμως προσπάθεια αλλαγής της υφής της τέχνης του σχεδιασμού εικόνων, από απλή περιγραφική εργασία σε τέχνη έγινε στους αρχαίους ελληνικούς χρόνους, για να γνωρίσει την ολοκλήρωση της στης απλές και λιτές εικόνες της βυζαντινής περιόδου.
Με τον όρο εικόνα στη βυζαντινή τέχνη περιλαμβάνονται όλοι οι φορητοί πίνακες που ήταν σύνηθες ξύλινοι και αποτελούσαν ζωγραφικές αναπαραστάσεις αγίων η συνθέσεων που είχαν παρθεί από την καινή και παλαιά διαθήκη η και από τους βίους των αγίων. Η βυζαντινή εικόνα με την αισθητική ευλαβικότητα της και τα συμπαθητικότατα χρώματα αποτελούσε και αποτελεί την έκφραση, με τρόπο σαφή και λιτό του δογματικού περιεχομένου της βυζαντινής εικόνας που εξελίσσεται σε αριστούργημα τέχνης και αποτελεί ιερό κειμήλιο και φυλαχτό των οικογενειών που κατόρθωσαν να το διαδώσουν με πολλή προσοχή μέσα από της μεγάλες περιπέτειες που πέρασε το έθνος μας.
Οι εικόνες αυτές από την πρώτη κιόλας εποχή των βυζαντινών χρόνων βρήκαν θέση στους ναούς ιδιαίτερα στο τέμπλο, που για αυτό ακριβός το λόγο ονομάστηκε εικονοστάσιο. Τις πιο πολλές φορές τις συναντάμε σαν ανεξάρτητους πίνακες αλλά δεν είναι όμως και λίγες οι περιπτώσεις που συναντάμε με τη μορφή δίπτυχων τρίπτυχων, κυρίως μετά την περίοδο της εικονομαχίας και έχει μεγάλη σχέση με το θρίαμβο της Ορθοδοξίας σ’ αυτή την περίπτωση γιατί ευνοήθηκε η παραγωγή τους σε μεγάλη κλίμακα. Η νίκη αυτή αποτέλεσε κι άλλον ένα θρίαμβο της Ορθοδοξίας γιατί έδωσε στις εικόνες την πραγματική τους υπόσταση σαν αναπαραστάσεις γεγονότων και αγίων και όχι σαν αντικείμενα ειδωλολατρικής στάσης.
Χαρακτηριστικό της λατρείας που έτρεφε ο λαός για τις βυζαντινές εικόνες, ήταν οι λεγόμενες «αχειροποίητες» εικόνες, που σύμφωνα με την παράδοση δεν είχαν φτιαχτεί από ανθρώπινο χέρι καθώς και οι εικόνες των οποίων κατασκευαστής αναφέρεται ο Ευαγγελιστής Λουκάς Στην λειτουργική η βυζαντινή εικόνα κατέχει σπουδαία θέση. Είναι έργο που προσπαθεί να φέρει σ’ επικοινωνία τον άνθρωπο με Θεό, να τον κινήσει να προσευχηθεί. Η εικόνα αποτελεί το δρόμο και το μέσο με το οποίο οδηγούμαστε στο Θεό. Εδώ πρέπει να διευκρινιστεί ότι όταν λέμε εικόνα στη βυζαντινή εκκλησιαστική ζωγραφική δεν εννοούμε μια θρησκευτική ζωγραφιά. Ωραιότατες συνθέσεις με ψηφίδες αποτελούν τμήμα της βυζαντινής εικονογραφίας.
Ακόμη και η γλυπτική θα είχε θέση στη δημιουργία εικόνων, αν η ορθόδοξη Εκκλησία δεν απόρριπτε την τέχνη αυτή σαν κατ’ εξοχή ειδωλολατρική τέχνη. Ανάλογα με τον προορισμό τους, οι βυζαντινές εικόνες χωρίζονται σε 3 βασικές κατηγορίες:
α) βυζαντινές εικόνες του τέμπλου
β) βυζαντινές εικόνες του προσκυνηταριού και
γ) αφιερωματικές βυζαντινές εικόνες
Σε αυτές ανήκουν οι 4 μεγάλες εικόνες που συναντάμε σε κάθε ναό και είναι της Παναγίας και του Χριστού, του Ιωάννη του Προδρόμου και η τέταρτη ανήκει αντίστοιχα στον άγιο που στο όνομα του είναι κτισμένη η εκκλησία. Οι δεύτερες είναι πιο πολλές απ΄ τις πρώτες και περιλαμβάνουν προσωπογραφίες αγίων καθώς και παράστασεις απ’ τη ζωή τους, ενώ οι τρίτες έχουν θέματα ανάλογα με τις προτιμήσεις των αφιερωτών τους. Στην σημερινή ορθόδοξη Εκκλησία οι άγιες εικόνες χρησιμοποιούνται τόσο στην Εκκλησία όσο και στα σπίτια των πιστών που αποδίνεται σ’ αυτές τιμητική προσκύνηση που, αν και γίνεται προς τους αγίους και τους αγγέλους που απεικονίζουν, ανάγεται έμμεσα στο Θεό. Είναι φανερό ότι με την ορθή λατρεία των εικόνων διεγείρεται η πίστη και ζωογονείται η ευλάβεια των χριστιανών.
Βιβλιογραφία
Εγκυκλοπαίδεια: Ευρώπη -Ελλάδα- κόσμος και Θεόδωρος Χριστόπουλος

Άγιος Αθανάσιος - Κόρδα

Ο Άγιος Αθανάσιος. Παρεκκλήσι του παλιού εγκαταλελειμένου ενοριακού ναού, ο οποίος ευρίσκεται στο κέντρο του χωριού, πίσω από τον καινούριο ενοριακό ναό.
Το καθολικό του ναϊδρίου ειναι ένα "τετρόκτιστο" μονόχωρο δρομικό κτίσμα. Το χαρακτηριστικό του ναϊδρίου ειναι οι τρείς φωταγωγού, οι οποίοι ειναι μεταγενέστερες προσθήκες.

Δυστυχώς, ο εσωνάρθηκας κατεδαφίστηκε για να κτιστεί ο νέος ναός. Στο εσωτερικό το καθολικού, υπάρχουν εμφανή ίχνη επιχωμάτωσης.

Το ναίδριο του Αγίου Αθανασίου, χρονολογείται από το 1730.

Η Εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής- Καλογριανά

Τα Καλογριανά κατά την περίοδο του Βυζαντινού τα πρωτοσυναντούμε με το όνομα "Καλογραιανά" σε ανέκδοτο Αυτοκρατορικό επικυρωτικό Χρυσόβουλο του Ανδρόνικου Γ' του Παλαιολόγου 1332-1341.
Το Χρυσόβουλο τούτος σχετίζεται με τα περιουσιακά στοιχεία του Σταυροπήγιου της Παναγίας της Ελεούσας της Λυκουσάδας που ιδρύθηκε από τη χήρα του Σεβαστοκράτορα της Θεσσαλίας Ιωάννη Α' Δούκα Αγγέλου του Κομνηνού το 1289 μ.Χ.
Από την ως άνω περίπου περίοδο (13ος αιώνας) στον ιερό ναό της Ζωοδόχου Πηγής του χωριού, σώζεται Λιθανάγλυφο Θωράκειο τέμπλου μέλος πρότερου ίσως, και αλλού Εκκλησιαστικού Κτίσματος.
Τα Καλογριανά κατά την περίοδο της Τουρκοκρατία διετέλεσαν σαν Μοναστηριακό-Εκκλησιαστικό κτήμα (Βακουφοχώρι)

ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΘΕΟΛΟΓΟΣ - ΠΕΔΙΝΟ

Ο Ιερός Ναός του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, βρίσκεται στο Πεδινό του Δήμου Σελλάνων, του Ν. Καρδίτσας. Ο ναός άρχισε να κτίζεται το 1800 και περατώθηκε το 1854. Ειναι βασιλικού ρυθμού και διακοσμημένος με πλήθος τοιχογραφιών. Η εκκλησία έχει για το χωριό και ιστορική αξία,αφού εντός της διεξήχθη, κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας, σφοδρή μάχη, κατά την οποία έδωσαν τη ζωή τους γαι την υπόθεση της ελευθερίας, ο τότε ιερέας του χωριού, Οικονόμου και άλλοι τέσσερεις χωρικοί.

ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΑΣ

Η ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟ

Από την αρχή της ύπαρξής του ο άνθρωπος εκστασιάζεται από την εικόνα. Η εικόνα είναι ένα σημείο, ένα σύμβολο που πληροφορεί, κατατοπίζει, δηλώνει. Ένα σύμβολο είναι μια σχέση εξάρτησης και κοινωνίας ουσίας με το συμβολιζόμενο, το οποίο είναι παρόν μέσα στο σύμβολό του.
Η εικόνα, ως σημείο ή σύμβολο, αποτελεί για τους Ορθόδοξους χριστιανούς λατρευτικό μέσο του ενός και μοναδικού Θεού. Είναι αντικείμενο όχι λατρείας, αλλά σεβασμού, γιατί βεβαιώνει ότι το πρωτότυπο υπάρχει αληθινά. Έτσι οι εικόνες του Χριστού είναι απόδειξη αλλά και ομολογία της ενανθρώπησής Του. Με τον τρόπο αυτό φέρνουν τον πιστό σε άμεση σχέση με τη χάρη και την υπόσταση του εικονιζόμενου προσώπου.
Η εικόνα αποτελεί λατρευτικό μέσο. Αντικείμενο όχι λατρείας, αλλά σεβασμού. Οι εικόνες βρίσκονται σε πλήρη ταύτιση και συμφωνία με τα αναγραφόμενα στις άγιες Γραφές, έχουν στενή σχέση με την εκκλησιαστική υμνογραφία, αποτελούν εικονογραφικά συναξάρια και εικονιστικά υπομνήματα πατερικού λόγου, εκφράζουν πλήρως τη δογματική διδασκαλία της Εκκλησίας μας, η οποία μας «μορφώνει» προβάλλοντάς μας ένα συγκεκριμένο και ενσαρκωμένο θεοπρεπές ήθος, οδηγούμενοι, με τον τρόπο αυτό, στην «εν Χριστώ» ζωή. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία εκφράζεται (όσον αφορά τις εικόνες) ένα περιεχόμενο υπερβατικό, γιατί η Εκκλησία ενδιαφέρεται κυρίως για τα πνευματικά ιδεώδη και την εκτός του κόσμου τούτου πραγματικότητα. Έτσι, κάθε εικόνα συγκλίνει στην μόνη υπενθύμιση ότι δεν υπάρχει ζωή εκτός του Χριστού και της Εκκλησίας, αφού η Εκκλησία είναι η εικόνα της «εν Χριστώ Βασιλείας».
Η εικόνα δοξάζεται από το πρωτότυπο. Είναι στη φύση της εικόνας η ομοιότητα με το πρωτότυπο. Ο άνθρωπος, η ζωντανή εικόνα του Θεού, προέρχεται από το πρωτότυπο και ολοκληρώνεται στο πρωτότυπο, αφού η ύπαρξή μας στην ιστορία είναι εικόνα της αιώνιας ύπαρξης. Έτσι, η εικόνα καθαγιάζει την όραση και τη μετασχηματίζει ήδη σε οπτασία, διότι ο Θεός δε γίνεται μόνο ακουστός, γίνεται και ορατός, αφού η δόξα της Αγίας Τριάδας αποκαλύφθηκε μέσα από τη «σάρκα» του Υιού του Ανθρώπου. Γεννήθηκε από Πατέρα Απερίγραπτο και φυσικά δε θα μπορούσε να έχει μορφή. Όμως, από τη στιγμή που γεννήθηκε από μητέρα περιγραπτή, έχει φυσικά μορφή που μοιάζει με αυτή της μητέρας. Κι αν δεν ήταν δυνατό να απεικονιστεί μέσω της τέχνης, αυτό θα σήμαινε ότι γεννήθηκε μόνο από τον Πατέρα και δεν Ενσαρκώθηκε. Αυτό, όμως θα ήταν αντίθετο προς τη θεία Οικονομία της σωτηρίας μας, αφού η εικόνα είναι ένας τόπος συνάντησης και επικοινωνίας. Συνάντησης, επειδή η εικόνα φέρνει το πρότυπο στο παρόν του θεατή και επικοινωνίας γιατί, κατά τη γνωστή ρήση του Μεγάλου Βασιλείου «η της εικόνος η τιμή επί/προς το πρωτότυπον ανα/διαβαίνει». Έτσι, η απαγόρευση της Παλαιάς Διαθήκης άρθηκε από και για το Χριστό, όπως επίσης και για τη μητέρα Του και για τους φίλους Του (αγίους), και εν τέλει για όλους αυτούς, που, «εν Πνεύματι Αγίω», συμμετέχουν στη θεοποιημένη σάρκα Του.
Οι πρώτοι χριστιανοί, ακολουθώντας τη μη απεικονιστική παράδοση των Ισραηλιτών, δεν παρουσίασαν εικονογραφικές παραστάσεις του Κυρίου, παρά μόνο συμβολικές, λόγω και του κλίματος τρομοκρατίας και διωγμών, που είχε ξεκινήσει, αρχικά από τους Ιουδαίους και κατόπιν από τους Ρωμαίους.
Οι χριστιανοί Απολογητές, Αποστολικοί Πατέρες του 2ου και 3ου αιώνα μ.Χ, αυτοί δηλαδή που ανέλαβαν την υπεράσπιση και στήριξη του χριστιανισμού απέναντι στις κατηγορίες των εθνικών φιλοσόφων και των Εβραίων, ακολούθησαν, επηρεασμένοι από τη Γραφή και τους Έλληνες φιλοσόφους και ιδιαίτερα τον Πλάτωνα, την άποψη ότι δεν μπορείς να εικονίσεις τον άφατο και αόρατο Θεό, με αποτέλεσμα η χρησιμότητα των απεικονιστικών τεχνών να υποβαθμιστεί πλήρως, αν και στα Ευαγγέλια γίνεται συχνά αναφορά όχι μόνο στο Λόγο, ως κατεξοχήν μέσο γνώσης του Θεού, αλλά και σε αυτά που οι άνθρωποι βλέπουν και παρατηρούν με τα ίδια τους τα μάτια (θαύματα, θεραπείες). «Υμίν δέ μακάριοι οι οφθαλμοί ότι βλέπουσι, καί τά ώτα υμίν οτι ακούουσιν. Αμήν γάρ λέγω υμίν οτι πολλοί προφήται καί δίκαιοι επεθύμησαν ἰδεῖν ό βλέπετε, καί ούκ είδον, καί ακούσαι ό ακούετε, καί ούκ άκουσαν». Πολλοί είναι εκείνοι οι Αποστολικοί Πατέρες, που θεωρούν ειδωλολατρικό έθιμο το να υπάρχουν εικόνες (Ευσέβιος Καισαρείας). Αρκετά χρόνια αργότερα, στους Καππαδόκες Πατέρες και στα κείμενα, που αποδίδονται στον Διονύσιο, θα παρουσιαστεί η άποψη ότι η θεία πρόνοια, παρέχει στον άνθρωπο αισθητές εικόνες της θείας νοητής αλήθειας, ώστε να μπορεί, μέσω των αισθητών εικόνων και συμβόλων, να κατανοήσει και να γεφυρωθεί το χάσμα ανάμεσα στο Θεό και τον άνθρωπο, ανάμεσα στο αισθητό και το νοητό.
Έτσι οι εικόνες του Χριστού είναι απόδειξη αλλά και ομολογία της ενανθρώπησής Του. Αν δεν απεικονίσουμε τον Κύριο, χωρίζουμε τη σάρκα Του από τη θεότητά Του, αρνούμενοι έτσι την ανθρώπινη φύση του, γιατί η ενσάρκωση στηρίζει την εικόνα και η εικόνα αποδεικνύει την ενσάρκωση.
Η Ορθοδοξία, όμως, «ως αψευδής περί Θεού και κτίσεως υπόληψις», που δεν περιορίζεται στην ορθή θεώρηση του Θεού ή του πνευματικού κόσμου, αλλά περιλαμβάνει και την ορθή θεώρηση του κόσμου, επιβεβαίωσε τη χριστολογική βάση της εικόνας και την αυστηρά προσωπική της αξία, αφού οι εικόνες, φέρνουν τον πιστό σε άμεση σχέση με τη χάρη και την υπόσταση του εικονιζόμενου προσώπου. Δεν τιμούμε και προσκυνούμε την ύλη, αλλά το δημιουργό της ύλης, Αυτόν που καταδέχτηκε να κατοικήσει μέσα στην ύλη και πραγματοποίησε τη σωτηρία τη δική μας και της κτίσης ολόκληρης, μέσω της ύλης. Είναι ένα πέρασμα που πρέπει να το περάσουμε και να το υπερβούμε, ώστε να φτάσουμε στο θείο Πρωτότυπο της εικόνας. Σε αυτή την εικονογραφική σχέση με το Απόλυτο, ο κόσμος, ο άνθρωπος βρίσκει την ίδια πραγματικότητα, να είναι δηλαδή εικόνα πανόμοια και ομοίωση με τον Κτίστη του.
Η εικόνα, λοιπόν για την Εκκλησία, δεν είναι διακοσμητικό στοιχείο, ούτε ακόμη και μια απλή εικονογράφηση της Γραφής. Είναι το μέσο για να γνωρίσουμε το Θεό και να ενωθούμε μαζί Του. Είναι η αντανάκλαση της θείας δόξας, η προ-θεωρία της Βασιλείας.

Αλέξανδρος Γκίκας Καθηγητής ΠΕο1

Περισσότερα για το θέμα μπορείτε να αναζητήσετε στο: http://professeur-alex.blogspot.com

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ

ΘΕΜΑ: "Η Βυζαντινή Εικονογραφία στις Εκκλησίες της περιοχής του Δήμου Σελλάνων, ως πολιτιστική κληρονομιά"

ΓΕΝΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ

Να γνωρίσουν οι μαθητές τη Βυζαντινή τέχνη και ειδικότερα την τέχνη της εικονογραφίας.
Να ευαισθητοποιηθούν και να γνωρίσουν όλοι οι μαθητές και μέσω αυτών και οι υπόλοιποι κάτοικοι του Δήμου Σελλάνων, ότι η Βυζαντινή τέχνη αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και παράδοσης.
Να αποκτήσουν οι μαθητές άποψη για ένα θέμα που έχει σχέση με τη Θρησκεία, τον πολιτισμό και την παράδοση του τόπου τους.
Να διαπιστώσουν τις βαθιές επιδράσεις της Βυζαντινής τέχνης στην κοινωνική ζωή.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
· Συζήτηση με τους μαθητές, που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, για την εύρεση του καλύτερου τρόπου οργάνωσης του προγράμματος & της ερευνητικής εργασίας.
· Χωρισμός των μαθητών σε ομάδες έρευνας και εργασίας, ώστε η έρευνα και η αναζήτηση πληροφοριών σχετικές με το αντικείμενο του θέματος να καταστεί πιο αποτελεσματική.
· Ενημέρωση για το θέμα του προγράμματος (Εκκλησίας, καθηγητών, μαθητών, τοπικής κοινωνίας), ώστε να έχουμε κάθε δυνατή βοήθεια σχετικά με την αναζήτηση και τη συλλογή του αναγκαίου πληροφοριακού υλικού.
· Αναζήτηση πληροφοριών σε βιβλιοθήκες, βιβλιογραφία, διαδίκτυο.
· Συλλογή του υλικού.
· Συστηματοποίηση, καταγραφή, κωδικοποίηση και επεξεργασία του υλικού του προγράμματος.
· Συγγραφή λευκώματος και εντύπου σχετικών με το θέμα του προγράμματος.
· Προβολή του θέματος στην τοπική κοινωνία.

ΠΕΔΙΑ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΜΕ ΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΩΝ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΩΝ ΓΝΩΣΤΙΚΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ
· Θρησκευτικά Α΄Λυκείου. Στο μάθημα των Θρησκευτικών, το οποίο αναφέρεται στην Ορθόδοξη πίστη και λατρεία, αναφέρονται ενότητες σχετικές με τη Βυζαντινή τέχνη και ειδικά με την εικονογραφία.
· Πληροφορική Α’ Λυκείου. Στο μάθημα της Πληροφορικής, στο Εργαστήριο Πληροφορικής του Σχολείου, οι μαθητές μπορούν να εξασκήσουν δεξιότητες σχετικές με τα μαθήματα που διδάσκονται (Περιήγηση στον Παγκόσμιο Ιστό, Μηχανές Αναζήτησης, Έρευνα, Δημιουργία κειμένων, επεξεργασία φωτογραφίας, κατασκευή Blog (ιστοσελίδας) σχετικά με το θέμα του προγράμματος κλπ).

ΕΠΙΔΙΩΚΟΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ:
· Ευαισθητοποίηση των μαθητών και γενικά όλων των κατοίκων της περιοχής σε θέματα θρησκευτικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος.
· Δημιουργία και καταγραφή υλικού που έχει σχέση με το αντικείμενο του προγράμματος.
· Ενημέρωση μαθητών, γονέων και κατοίκων, φορέων.

Η υλοποίηση του προγράμματος πραγματοποιείται από τους μαθητές της Α΄ Λυκείου του Γενικού Λυκείου Προαστίου με την καθοδήγηση του καθηγητή ΠΕ01 Αλεξάνδρου Γκίκα, ως συντονιστή και του Δντή του Λυκείου Νικολάου Μουζιούρα.